اسید چرب امگا-3 خلاصه: اطلاعاتی درباره اسیدهای چرب غیر اشباع اصلی امگا-3

مترجم: د. کسری

ماهیت و منابع دریافت اسید چرب امگا-3

اسیدهای چرب امگا-3، اسیدهای چرب غیر اشباع هستند. علت نامگذاری این اسیدهای چرب، ساختار پیوند کربن-کربن آنها است.

اسیدهای چرب امگا-3، در خوراکیهایی همچون سالمون وحشی، ماکرل، تون، گوشت بره، تخم کتان، شاهدانه، کیوی و گردو یافت می شوند.

اسید آلفا لینولنیک (ala)، اسید آیکوزاپنتانوییک (epa) و اسید دوکوزاهگزانوییک (dha)، به گروه اسیدهای چرب امگا-3 تعلق دارند.

عملکرد امگا-3 و شواهد مربوطه

اسیدهای چرب امگا-3 را تحت نام "اصلی" طبقه بندی می کنند، زیرا بدن توانایی ساخت آنها را از مواد دیگر ندارد و باید از طریق تغذیه عادی تامین شوند.

شواهد علمی، حاکی از تاثیر اسیدهای چرب امگا-3 بر سلامتی سیستم قلبی-عروقی و مغز است.

تحقیقات بسیاری روی اسیدهای چرب امگا-3 انجام شده است و تاثیر این مواد بر سلامتی سیستم قلبی-عروقی ثابت شده است. طبق تحقیقات، اسیدهای چرب امگا-3 به بهبود سلامتی قلب و عروق و تقویت بلند مدت این سیستم کمک می کنند.

گفته شده است که علت تاثیرات سودمند اسیدهای چرب امگا-3 بر سلامتی قلب و عروق، کمک به تنظیم میزان کلسترول است. برخی تحقیقات دیگر، تاثیر اسیدهای چرب امگا-3 را بر جریان و گردش خون نشان داده اند.

فواید اسیدهای چرب امگا-3 برای سلامتی قلب و عروق، اداره غذا و داروی ایالات متحده (usfda) را بر آن داشت تا اعلام کند که "اسیدهای چرب امگا-3 epa و dha سودمند هستند اما تاثیر قطعیشان بر کاهش خطر عوارض عروق کرونری قلب به اثبات نرسیده است".

روی تاثیر اسیدهای چرب امگا-3 بر سلامتی و عملکرد عمومی مغز هم مطالعات بسیاری صورت گرفته است. طبق این مطالعات، اسیدهای چرب امگا-3، علاوه بر حفظ ثبات خلق و خو، به سلامتی مغز، یادگیری و تفکر مطلوب هم کمک می کنند.

افراد نیازمند و برخی نشانه های کمبود

وجود اسیدهای چرب امگا-3 در برنامه غذایی ضرورت دارد و دریافت روزانه حداقل 1.6 گرم برای آقایان و 1.1 گرم برای خانمها توصیه شده است.

تحقیقات مربوطه روی کودکان نشان داده اند که کمبود امگا-3 در دوران کودکی، منجر به رشد ضعیف و افت وضعیت سلامتی می شود.

مقدار مصرف و عوارض جانبی

همانگونه که پیشتر اشاره شد، آقایان و خانمها، روزانه به 1.6 و 1.1 گرم امگا-3 نیاز دارند. با اینحال، با توجه به تنوع محصولات تولید کنندگان گوناگون، برچسب روی محصول را حتما مطالعه نمایید.

مصرف زیاد اسیدهای چرب امگا-3، ممکن است به خونریزی، مشکلات قند خون برای بیماران دیابتی، افزایش اکسیداسیون و آسیب رادیکالهای آزاد و تضعیف سیستم ایمنی بیانجامد.

پیش از مصرف هر گونه مکمل غذایی با پزشک مشورت نمایید.

روغن امگا 3
دو اسيد چرب ضروري بدن امگا 3 و امگا 6 ميباشند. اسيد
هـاي چـرب ضـروري آن دستـه از اسيدهاي چرب ميباشند
كـه بـدن قـادر بـه تـوليد و سنتز آنها نيست و بايد از طريق
غـذا تامين گردند. امگا 3 و امگا 6 جزء اسيدهاي چرب غير
اشباع چندگانه (مركب) ميباشند. تقسيم بندي چربي ها
به قرار زير است:

1- چربي هاي اشباع(بدون پيوند دوگانه): اين چربيها
در دماي محيط و اتاق جامد مي بـاشـنـد. مـثل:كره، دنبه،
چربي گوشت قرمز، روعن نارگيل.


2- چربي هاي غير اشباع يگانه و يا ساده (داراي يك پيوند دوگانه): اين چربيها در دماي اتاق مايع بوده اما درون يخچال جامد هستند. مثل: روغنهاي زيتون، بادام و بادام زميني.

3- چربيهاي غير اشباع چندگانه و يا مركب(داراي بيش از يك پيوند دوگانه): اين چربيها هم در دماي محيط و هم در يخچال مايع ميباشند. مثل: روغن هاي آفتاب گردان، سويا، ماهي، گردو و دانه كتان.

4- چربيهاي ترانس: چربيهاي غير اشباعي هستند كه طي فرآيند هيدروژناسيون به حالت جامد در آمده اند.

مصرف امگا 3 و امگا 6 هر دو براي بدن ضروري است. اما يافته هاي پژوهشگران حاكي از آنست كه نسبت اين دو اسيد چرب در رژيم غذايي ما از تعادل خارج است. نسبت ايده آل امگا 6 به امگا 3 در رژيم غذايي ميبايست 1:1 و حداكثر 4:1 باشد. اما متاسفانه اين نسبت در افراد جامعه به 11:1 تا 30:1 ميباشد. يعني مصرف امگا 6 در اغلب افراد 30 برابر امگا 3 ميباشد. مصرف هر كدام از اين دو اسيد چرب به تنهايي نه تنها مفيد نيست بلكه مشكلات عديده اي را نيز در بدن پديد مي آورد. لزوم مصرف متعادل اين دو اسيد چرب ضروري به اين خاطر است كه اين دو اسيد چرب با يكديگر بر سر آنزيمها رقابت ميكنند. يعني هرگاه اسيد چرب امگا 6 بيش از امگا 3 مصرف گردد، فقط اسيد چرب امگا 6 متابوليزه شده و بدن قادر نميباشد از اسيد چرب امگا 3 استفاده كند. دليل دوم اين امر خواص متفاوت اين دو اسيد چرب است كه به آن اشاره خواهيم كرد. بنابراين از آنجايي كه ما در رژيم غذايي از اسيد چرب امگا 6 به اندازه كافي و حتي بيش از نياز مصرف ميكنيم بايستي مصرف امگا 3 خود را افزايش دهيم.

1- امگا 6: مهمترين آن LINOLENIC ACID (لينولنيك اسيد)، LINOLEIC ACID (لينولئيك اسيد) و ARACHIDONIC ACID(آراشيدونيك اسيد)ميباشند. امگا 6 در روغنهاي ذرت، آفتاب گردان، سويا و تخم مرغ، مارگارين، گوشت قرمز و غلات موجود ميباشد. امگا 6 بر خلاف امگا 3 خاصيت التهابي داشته و انعقاد و لخته شدن خون را افزايش ميدهد.

2- امگا 3: مهمترين آن شامل:

* EPA(EICOSAPENTAENOIC ACID)= ايكوزاپنتوانيك اسيد.

* DHA (DOCOSAHEXAENOIC ACID)= دوكوزاهگزانوئيك اسيد.

* ALA(ALPHA-LINOLENIC ACID)=آلفا لينولنيك اسيد.

منابع امگا 3:

1- ماهي هاي روغني: مثل ماهي آزاد، قزل آلا، تن، اسقومري، شاه ماهي. كه حاوي EPA ,DHA ميباشند.

2- گياهان: مثل روغن هاي سويا، آفتابگردان، كانولا، دانه كتان و گردو، فندق، كنجد. كه حاوي ALA ميباشند.

3- مواد غذايي غني شده با امگا 3 مانند: نانها، آب ميوه ها، روغنها و تخم مرغ.

4- مكملهاي روغن ماهي.

نكته:ALA در بدن به EPA و DHA تبديل ميشوند.

نكته:بدن افراد مبتلا به اسكيزوفرني و يا ديابتي ممكن است نتواند ALA را به EPA و DHA تبديل سازد.

نكته:امگا 3 خاصيت ضد التهابي و ضد انعقادي دارد.

نقش اسيد هاي چرب در بدن:

1- ساختمان غشاء سلولي در بدن عمدتا از اسيد هاي چرب تشكيل يافته اند. غشاء سلولي اجازه ميدهد تا ميزان ضروري از مواد مغذي به درون سلولها وارد شده و مواد زائد بسرعت از داخل سلولها خارج گردند. براي آنكه سلولها قادر باشند اين وظيفه تبادل مواد مغذي و زائد را به نحو احسن به انجام رسانند بايستي غشاء سلولي سياليت، پايداري و يكپارچگي خود را حفظ كند. سلولهايي كه فاقد غشاء سلولي سالم ميباشند توانايي نگهداري آب و مواد مغذي را از دست داده و همچنين قابليت برقراري ارتباط با ساير سلولها را نيز از دست ميدهند. از آنجايي كه غشاء سلولي از چربي تشكيل يافته است، سياليت و انعطاف پذيري آنها به نوع چربي مصرفي ما بستگي دارد. مصرف روغنهاي اشباع شده (هيدروژنه) غشاء سلولي را سفت و سخت ميكند. و در مقابل مصرف روغنهاي غير اشباع سلامتي آنها را تضمين ميكند. امگا 3 نقش حياتي در ساختار غشاء سلولي دارد.

2- اسيد هاي چرب ضروري در كاركرد صحيح سيستم هاي عصبي، توليد مثلي، ايمني و قلبي-عروقي نقش حياتي دارند.

3- اسيد هاي چرب در بسياري از فرآيندهاي بيوشيميايي بدن نقش دارند.

4-60 درصد مغز از چربي تشكيل يافته است. عملكرد صحيح مغز و سلولهاي عصبي به اسيدهاي چرب وابسته است. امگا 3 از اجزاء اصلي ساختمان مغز، بافتهاي عصبي و شبكيه چشم ميباشد.

5- تحريك متابوليسم، افزايش سرعت متابوليسم، افزايش توليد انرژي.

6- نقش در متابوليسم و نقل و انتقال كلسترول و تري گليسريدها.

امگا 3 و پروستاگلاندينها:

امگا 3 در بدن به پروستاگلاندينهاي PG1 وPG3 و يك محصول جانبي ديگر بنام EICOSANOIDS تبديل (متابوليزه) ميگردد. پروستاگلاندينها در تنظيم فشار خون، انعقاد خون، نقل و انتقالات عصبي- پاسخهاي آلرژيك و التهابي- عملكرد كليه ها، معده و روده-رشد و ترميم بافتها-توليد انرژي-تنظيم هورمونهاي جنسي و سنتز ديگر هورمونها نقش دارد.

پروستاگلاندينهاي PG1 و PG3 خاصيت ضد التهابي-ضد انعقاد خون و پروستاگلاندينهاي PG2 خاصيت التهابي داشته و لخته شدن خون را تسهيل ميكنند و توسط چربيهاي اشباع شده و امگا6 توليد ميگردند.

فوايد مصرف امگا 3:

1- كاهش كلسترول و تري گليسريدهاي خون.
2- كاهش فشار خون.
3- پيشگيري از بيماريهاي قلبي-عروقي. مصرف دو وعده ماهي در هفته خطر سكته و حملات قلبي را تا 50 درصد كاهش ميدهد.
4- كاهش وزن.
5- درمان و كاهش دردهاي مفاصل-آرتريت روماتوئيد و آرتروز.
6- درمان پوكي استخوان. امگا 3 جذب كلسيم را افزايش داده و رسوب كلسيم را در استخوانها تسهيل ميكند.
7- درمان افسردگي. افرادي كه امگا3 به اندازه كافي دريافت نميكنند بيشتر مستعد افسردگي ميباشند.
8- التايم سوختگيها. با كاهش التهاب و تسريع التيام زخمها.
9- امگا 3 علايم آسم را تخفيف داده و امگا 6 آن را تشديد ميكند.
10- كاهش دردهاي قاعدگي.
11- كاهش التهاب در سرتاسر بدن.
12- جلوگيري از تصلب شرايين.
13- شل شدن و گشاد شدن عروق خوني. حفظ انعطاف پذيري ديواره عروق و پيشگيري از تشكيل پلاك در ديواره عروق.
14- جلوگيري از رشد سلولهاي سرطاني.
15- افزايش سطح هورمون رشد.افزايش رشد عضلات.
16- كاهش لخته شدن خون. خاصيت ضد انعقادي. كاهش ويسكوزيته (گرانروي) خون.
17- افزايش تمركز و قوه ادراك.
18- نقش در تكامل مغز و رشد سلولهاي عصبي و حفظ سلامتي چشمها (مصرف آن به زنان باردار و شيرده توصيه ميگردد). درمان خشكي چشم.
19- كاهش بروز سرطانهاي پستان، تخمدان، پروستات، معده و روده بزرگ.
20- كنترل و تعديل اختلالات خود ايمني.
21- پيشگيري و يا درمان: آلزايمر- آسم- اختلال كم توجهي- بيش فعالي -اختلال دو قطبي-اختلالات تغذيه اي -سرطانها-اگزما-ميگرن-پسوريازيس-آكنه.
22- بهبود توان ذهني و حافظه.
23- جلوگيري از پيري زود رس.
24- كاهش و پيشگيري از آريتمي.
25- تثبيت انسولين وقند خون.
26- پوست را لطيف و نرم ميكند.

چه كساني نبايد امگا 3 مصرف كنند:

1- افرادي كه دچار اختلالات خوني ميباشند.
2- كساني كه پوستشان براحتي دچار كوفتگي و كبود شدگي ميگردد.
3- كساني كه از داروهاي رقيق كننده خون مثل آسپرين و يا وارفارين استفاده ميكنند. چونكه امگا 3 نيز داراي خاصيت رقيق سازي خون است.
4- افرادي كه به غذاهاي دريايي حساسيت دارند.
5- مصرف دوز بالاي امگا 3 سيستم ايمني بدن را سركوب ميكند بنابراين كساني كه سيستم ايمني بدنشان ضعيف است نبايستي از آن استفاده كنند.
6- افرادي كه فشار خون خيلي بالا و كنترل نشده دارند.

عوارض جانبي امگا 3:

مصرف به اندازه امگا 3 بسيار بي خطر است.

1- مصرف بيش از حد امگا 3 موجب اسهال، احساس تهوع و احساس طعم ناخوشانيد در دهان ميشود.
2- مصرف دوز بالاي امگا 3 جذب ويتامينهاي A-D-E وK را كاهش ميدهد.
3- بوي ماهي در تنفس، مدفوع روغني و چرب از عوارض نادر مصرف امگا 3 ميباشد.
4- در برخي افراد ديابتي موجب بالا رفتن قند خون ميگردد.
5- مصرف بيش از 3 گرم امگا 3 در روز خطر سكته هموراژيك (پاره شدن عروق مغز) را افزايش ميدهد.

نكته مهم در باره امگا 3:

امگا 3 به نور، حرارت و اكسيژن بسيار حساس ميباشد. وقتي امگا 3 در معرض اين 3 عامل قرار ميگيرد اكسيد شده و يا به اصطلاح فاسد ميشود. اكسيداسيون امگا 3 طعم آن را تغيير داده و ارزش غذايي آن را نيز از بين ميبرد. همچنين اكسيداسيون امگا 3 ايجاد راديكالهاي آزاد را ميكند كه منجر به سرطان ميگردد. بنابراين روغنهاي حاوي امگا 3 را در ظروف كاملا در بسته، بدور از نور و در يخچال نگه داري كنيد. هيچگاه روغنهاي غير اشباع چند گانه را براي سرخ كردن مواد غذايي مورد استفاده قرار ندهيد. ويتامين E از اكسيد شدن امگا 3 جلوگيري بعمل مي آورد.

دوز مصرف امگا 3 براي بزرگسالان:

1-EPA وDHA 450 ميلي گرم در روز و يا 3-2 وعده ماهي در هفته.

2- مكملهاي روغن ماهي (امگا 3): 3000 تا 4000 ميلي گرم در روز. (3 تا 4 گرم در روز)

3-ALA 2220 ميلي گرم در روز

نكته: هر 1000 ميلي گرم از كپسولهاي روغن ماهي حاوي 180 ميلي گرم EPA و120 ميلي گرم DHA است.

نكته:از 2 هفته قبل و تا دو هفته بعد از عمل جراحي از مصرف امگا 3 خودداري كنيد.

نكته: از آنجايي كه امكان وجود سم جيوه در ماهي وجود دارد مصرف كپسولهاي امگا3 توصيه ميگردد چراكه اين كپسولها تصفيه شده و فاقد جيوه و ديگر سموم ميباشند.(البته نوع معتبر آنها). كپسولهاي امگا 3 را ميتوانيد از داروخانه ها تهيه كنيد .

اُمگا-3 و تاریخچه آن

امگا 3 نوعی اسید چرب غیر اشباع است كه در زنجیره اتصالی كربن آن یك گروه كربوكسیل (COOH) و چندین پیوند دوگانه وجود دارد. علت نامگذاری آن، قرار گرفتن اولین باند دوگانه در بین اتم كربن های 3 و 4 در ساختمان شیمیایی مولكول آن است و همین محل قرارگیری باند دوگانه باعث پیداشدن خواص بیوشیمیایی خاص امگا 3 می شود.
اولین بار دو دانشمند به نام های دكتر بنگ (Dr. Bang) و دكتر دایربرگ (Dr. Dyerberg) پس از تحقیقات علمی بر روی چربی های ماهی ، نام

اُمگا 3 (OMEGA-3 ) را بر آن نهادند و آن را اولین بار در هنگام بررسی روش تغذیه اسكیموها در سال 1979 میلادی كشف كردند. آنها با مطالعه بر روی خون اسكیموها مشاهده كردند، با وجود اینكه اسكیموها همراه غذای اصلی خود ( ماهی ) از گوشت حیوانات پرچرب شكاری نیز استفاده می كنند،اسیدهای چرب موجود در خون آنها مانع از تجمع پلاكت و در نتیجه مانع از رسوبات و گرفتگی رگ ها می شود.
سه اسید چرب معروف از خانواده

امگا 3 كه بر روی آن ها تحقیقات و مطالعات بیشتری انجام شده است عبارت اند از: (tebyan)

1. آلفا لینولئیك اسید با نام اختصاریALA.

2. ایكوزا پنتانوئیك اسید با نام اختصاریEPA.

3. دوكوزا هگزانوئیك اسید با نام اختصاریDHA.

سه اسید چرب ذكر شده از خانواده امگا- 3 در چه موادی یافت می شوند؟
مهم ترین مخزن آلفالینولئیك اسید ( ALA) روغن بذركتان است كه حاوی مقدار قابل توجهی از اسیدچربALAاست. پس از آن روغن گردو، جوانه گندم و سویا حاوی این اسید چرب هستند. سایر موادغذایی فاقد این اسید چرب هستند یا مقداری بسیار جزئی از اسید چربALA را دارند.

مخزن دو اسید چرب دیگر از خانواده امگا 3 یعنی ایكوزا پنتانوئیك اسید (EPA) و دوكوزا هگزانوئیك اسید (DHA) فقط و فقط ماهی است و در هیچ ماده غذایی دیگری تا به حال یافت نشده است. این دو اسید چرب نقش مهمی را در تغذیه دارند و در چند سال گذشته، مطالعات فراوانی بر روی آنها انجام شده است.


خواص معجزه آسای این دو اسید چرب ( DHAوEPA) در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها شناخته شده است . با توجه به این كه این دو اسید چرب فقط در ماهی و روغن ماهی یافت می شود، سعی كنید ذائقه خود و خانواده خود را به این سرمایه پربهای الهی یعنی ماهی كه بركت و هدیه ای ارزنده از طرف خداوند به بندگان خود است، عادت داده و آن را جزء برنامه غذایی خود قرار دهید.
متأسفانه در كشور ما به

ماهی و فراورده های دریایی كمتر اهمیت داده می شود و آن را از غذاهای تشریفاتی و یا محدود به ایام خاص مانند شب عید می دانند و تنها نقاط خاصی از كشور ما ( مناطق شمالی و جنوب كشور ) آن را در برنامه غذایی خود قرار می دهند.

نقش اسید چرب امگا 3 در پیشگیری از بیماری ها
بر اساس مطالعات فراوان ثابت شده كه هر چه مصرف ماهی بیشتر باشد ، اثرات مفید آن در جهت جلوگیری از امراض زیادتر خواهد بود. اگر به كشور ژاپن توجه كنیم می بینیم كه ژاپنی ها نیز مانند اسكیموها مصرف ماهی بالایی دارند. به طوری كه مصرف سرانه ماهی در ژاپن حدود 66 كیلوگرم در سال است. از طرفی ژاپنی ها برعكس اسكیموها در برنامه غذایی خود از چربی بسیار كمی استفاده می كنند. بررسی انجام شده نشان می دهد كه افراد ساكن ژاپن دارای متوسط عمر حدود 88 سال هستند. این تحقیق تأیید كننده اثرات بسیار مفید امگا 3 است. همچنین علت مرگ و میر و كوتاهی عمر در اسكیموها را مرتبط به حوادث و صدمات می دانند نه بیماری ها و سكته های قلبی و تنگی عروق.

در ایران مصرف سرانه ماهی حدود 5 كیلوگرم است كه تفاوت فاحشی با كشور ژاپن دارد و متأسفانه عمر متوسط در ایران حدود 67 سال است كه با عمر متوسط ژاپنی ها یعنی 88 سال فاصله زیادی دارد.

پژوهشهای انجام شده در كشور پرتغال نیز نشان می دهد كسانی كه درسواحل این كشور ساکنند و به طور مرتب از ماهی استفاده می كنند، در مقایسه با افرادی كه درنقاط دیگر كشور هستند و ماهی كمی می خورند، بسیار کمتر دچار

چربی خون و سكته های قلبی می شوند. افرادی كه در ساحل دریا زندگی می كنند، ده برابر بیشتر از گروه دیگر ماهی می خورند و سطح امگا 3 خون آنها نیز در اندازه گیری های انجام شده بسیار بالاتر از گروه دیگر بوده است . همچنین بررسی آزمایشگاهی انجام شده نشان می دهد كه این افراد علاوه بر سطح بالای امگا 3 ، دارای مقدار HDL( كلسترول خوب ) بالاتر وLDL( كلسترول بد ) كمتری از سایر افراد بوده اند. گروهی كه در سایر نقاط كشور زندگی می كردند مصرف گوشت آن ها بالاتر از ماهی بوده و در این گروه سكته قلبی نسبت به گروه ساكن كنار دریا چهار برابر بیشتر بود.
همان طور كه می دانید

فشار خون بالا یكی از علل مهم بیماری های قلبی- عروقی و آتروسكلروز ، سكته های قلبی و مغزی است. اگر فشار خون فردی به مدت طولانی بالای عدد 160-140 میلی متر جیوه بر روی 95-85 میلی متر جیوه باشد ( البته این اعداد به سن هم بستگی دارد ) خطر ابتلاء به بیماری های قلبی- عروقی افزایش می یابد.
ناگفته نماند برای محافظت از قلب و عروق باید به فشار خون اهمیت زیادی بدهید. خوشبختانه نتایج جالبی در تحقیقات علمی اخیر در پایین آوردن فشارخون با اسید چرب امگا 3 به دست آمده و بررسی های انجام شده نشان می دهد كه كمبود این چربی با افزایش فشار خون رابطه دارد.

امروزه ثابت شده كه انجام ورزش های سبك به همراه مصرف اسید چرب امگا 3 به صورت یك برنامه دائمی و منظم می تواند در كاهش فشار خون بالا و تنظیم آن بسیار مفید باشد و این كار برای هر گروه سنی قابل اجراست.

در تحقیقات علمی فراوان كه بر روی تنگی نفس بزرگسالان انجام گرفته ، نتایج مثبتی از تأثیرات آن مشاهده شده است. بررسی بافت جدار ریه و مجاری تنفسی در بیماران مبتلا به آسم نشان داده كه این افراد دارای عوامل التهاب زا در جدار ریه و مجاری تنفسی خود هستند كه همگی به علت افزایش اسید چرب آراشیدونیك مربوط به خانواده اسید چرب امگا 6 بوده است.

در نتایج آزمایش هایی كه بر روی 8960 مردی كه قبلاً سیگار می كشیدند ولی در حال حاضر آن را ترك كرده بودند، دیده شد كه پس از ترك سیگار تعداد 667 نفر آنها مبتلا به برونشیت مزمن شده اند. هم چنین 185 نفر آن ها دچار آمفیزم ریوی و 197 نفر دچار صدمات مزمن و تنگی ریه ها شده بودند. متخصصان ریه در اروپا، در پی تحقیقات انجام شده پی بردند كه با اضافه كردن اسید چرب امگا 3 در تغذیه بیماران می توان تعداد امراض، راه های هوایی و تنفسی، شدت امراض، تعداد دفعات عود آن و یا تعداد مرگ و میر حاصل از آن را كاهش داد.

تغذیه سرشار از امگا 3 كمك فراوانی به بهبود مشكلات تنفسی بیماران می کند و از طرف دیگر باعث كاهش داروهای مصرفی می شود. محققان علم تغذیه به اثبات رسانده اند كه مصرف اسید چرب به فرم ترانس باعث افزایش مشكلات تنفسی مثل آسم می شود. به عبارت دیگر تغذیه نادرست و افزایش مصرف اسیدهای چرب به فرم ترانس به همراه آلودگی هوا، عاملی مهم در جهت افزایش احتمال ابتلا به بیماری های مزمن تنفسی است.

همچنین محققان نشان داده اند كه مصرف اسید چرب امگا 3 نه تنها بیماری های مزمن تنفسی را بهبود می بخشد، بلكه در بیماران با تنگی نفس حاد و شدید كه در بخش های مراقبت ویژه ( ICU) بستری هستند نیز تأثیر داشته است. نتایج این تحقیقات و بررسی ها در مجله علمی آمریكایی به نامCritical Care Medicine در شماره نوامبر 1999 میلادی به چاپ رسیده است. در این تحقیق دانشمندان مشاهده كردند كه حتی پزشكان بخش مراقبت ویژه اورژانس توانسته اند با كمك این اسید چرب، زمان توقف بیماران را در زیر دستگاه تنفس مصنوعی تا پنج روز كاهش دهند.

طبق آمار جهانی یك چهارم زنان بالای پنجاه سال مبتلا به

پوكی استخوان هستند. این آمار در كشورما بسیار بالاتر است و متأسفانه خانم های ایرانی از سن پایین تری مبتلا به پوكی استخوان می شوند. پوكی استخوان نوعی اختلال حاصل از كاهش بافت استخوانی محسوب می شود. اگر تعادل بین ساخت و تجزیه بافت استخوانی به هم بخورد، به مرور از تراكم بافت استخوانی كاسته می شود و اگر روند كمبود مزمن كلسیم و ویتامینD( به ویژه مصرف لبنیات ) ادامه داشته باشد، باید از موادی مثل داروی كورتن، سیگار پرهیز كرد و به طور مرتب فعالیت ورزشی مناسب داشت.
محققان پی برده اند كه اسید چرب امگا 3 در پیشگیری از پوكی استخوان نقش بسیار مهمی به عهده دارد. اگر مصرف دائمی و منظم اسید چرب امگا 3 ادامه یابد، جذب كلسیم از روده ها بیشتر می شود.

با مصرف ماهی علاوه بر افزایش جذب كلسیم، سلول های استخوانی تحریك شده كلسیم را بهتر در خودشان رسوب می دهند.

این اسید چرب علاوه بر پیشگیری، به عنوان درمان كمكی در كنار درمان با داروهای شیمیایی در مبتلایان به پوكی استخوان، بسیار موثر است

چربی امگا- 3 باعث بهبود افسردگی و اسکیزوفرنی می شود
طی بررسی انجام شده در شهر لندن، محققین دریافتند که نسبت اسیدهای چرب در غشاهای سلول در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی1 ( نوعی اختلال روانی ) غیر طبیعی است که در اثر دریافت اسیدهای چرب امگا 3 این حالت بهبود بخشید. مطالعات دیگر حاکی از آن است که افسردگی ممکن است در اثر کمبود اسیدهای چرب امگا 3 به وجود آید. این اسیدهای چرب در آجیل، دانه ها، غلات سبوس دار، حبوبات و انواع ماهی های چرب مثل ساردین ، قزل آلا، شاه ماهی و قباد یافت می شوند.

بسیاری از روان پزشکان برای درمان افسردگی از داروهایی استفاده می کنند که سطح سروتونین2 مغز را افزایش می دهند. در حال حاضر مشخص شده که کمبود اسید چرب امگا 3 در رژیم غذایی ممکن است میزان سروتونین مغز را کاهش دهد که می تواند منجر به افسردگی شود.

مطالعات نشان می دهد که بروز افسردگی با سطح پایین اسیدهای چرب امگا 3 موجود در غشای گلبول های قرمز خون و دریافت کم اسیدهای چرب امگا 3 ارتباط دارد ، زیرا در اثر کاهش سطح اسیدهای چرب امگا 3، نسبت اسیدهای چرب امگا 6 به اسیدهای چرب امگا 3 بالا می رود که این خود منجر به افسردگی شدید می شود.

بروز افسردگی در میان مردم کشور نیوزلند 6 برابر مردم ژاپنی است که این ممکن است به دریافت اسیدهای چرب امگا 3 موجود در رژیم غذایی برگردد، چون مردم ژاپن ماهی های حاوی اسیدهای چرب امگا 3 را زیاد مصرف می کنند. افسردگی بعد از زایمان امری طبیعی در میان زنان می باشد. بنابراین در طول دوران حاملگی بایستی منابع غذایی اسیدهای چرب امگا 3 به میزان زیادی مصرف شوند. در زنانی که میزان اسیدهای چرب امگا 3 خون آنها بسیار پایین است، احتمال ابتلا به افسردگی حاملگی بیشتر است.

افسردگی امکان حمله قلبی را در افراد بیشتر می کند. بنابراین ارتباط بین افسردگی و اسکیزوفرنی با حملات قلبی ممکن است به دلیل پایین بودن مقدار اسیدهای چرب امگا 3 در این افراد باشد.

اگر این یافته ها توسط بررسی های بیشتر تایید شوند، شاید از طریق مصرف مقادیر زیاد آجیل، دانه ها، حبوبات، غلات سبوس دار و انواع ماهی بتوان از بروز برخی موارد افسردگی جلوگیری کرد و یا حتی برخی از آنها را درمان کرد.


پی نوشت :

1- اسکیزوفرنی ( schizophrenia ) : نوعی اختلال روانی که فرد قابلیت تمیز دادن بین افکار، ایده ها و تصورات خودش و واقعیت را ندارد. اسکیزوفرنی اختلال فکر و خُلق ناآرام است. این اختلال به صورت دشواری در حفظ و تمرکز و تشکیل مفاهیم آشکار می گردد. این اختلال می تواند به برداشت ها و عقاید غلط ، به مشکلات عظیم در درک واقعیت و به مشکلاب مشابه در زبان و ابراز هیجانی بینجامد. از جمله عوارض این بیماری این است که فرد ممکن است صداهایی را بشنود یا ممکن است فکرکند که افراد دیگر می توانند فکر او را خوانده و یا افکار او را کنترل کنند.

2- سروتونین ( serotonin ) : یک ماده شیمیایی موجود در مغز ( ناقل عصبی ) که اعمال مختلفی را در بدن انجام می دهد؛ از جمله افزایش خواب ، تنگ شدن رگ ها و کاهش اشتها.

اُمگا-3 معجزه قرن جدید در پیشگیری از بیماری ها



امگا-3 یك گروه از اسیدهای چرب ضروری غیراشباع پلی ( با چند پیوند دوگانه) است كه بدن ما می تواند آن را بسازد. اگر امگا-3 از طریق غذا به بدن نرسد، انسان نمی میرد، ولی ثابت شده كه بدون آن به امراض زیادی مبتلا خواهد شد و متأسفانه اكثر این امراض جزء بیماری های لاعلاجی هستند كه در نهایت فرد را به سمت مرگ پیش می برند.
نقش عمده و اصلی این ماده حیاتی كه از اسیدهای چربی به نامEPA1 وDHA2 تشكیل شده است، پیشگیری از بیماری ها و گرفتگی رگ های خونی است. امگا- 3 اعمال فیزیولوژیك مختلفی را در بدن به عهده دارد ولی همان طور كه گفته شد در پیشگیری از تصلب شرایین( آرترواسكلروزیس) نقشی اساسی دارد.
امروزه در سراسر جهان اسیدهای چربEPA وDHA از خانواده امگا 3، به عنوان معجزه قرن جدید در دنیای تغذیه مدرن، جایگاه بسیار مهمی را برای خود باز كرده اند و نقش عمده ای در پیشگیری از بیماری ها، به ویژه بیماری های قلبی و عروقی دارند.
امگا- 3 به شما كمك می كند تا گامی در جهت سلامتی خود و خانواده تان بردارید و عمری طولانی و بدون بیماری را سپری كنید . شما می توانید با مصرف طولانی مدت امگا-3، از مصرف داروهای مختلف كاسته و با این كار علاوه بر كاهش عوارض ناشی از داروها، در مصرف بودجه كشور نیز صرفه جویی می كنید.
در حال حاضر سالیانه میلیاردها ریال صرف درمان بیماران قلبی- عروقی و مغزی می شود كه به طور مسلم صدمات اقتصادی بالایی را برای كشور دارد.

جایگاه امگا-3 در پزشكی
در تمام مقالات علمی براهمیت نقش امگا-3 در پیشگیری از بیماری های مختلف و همچنین به عنوان یك درمان تكمیلی در بیماران مبتلا تأكید شده است. تحقیقات علمی نشان می دهد امگا-3 در تنظیم متابولیسم بدن، دو نقش اساسی را به عهده دارد:
1- در سیستم ایمنی و افزایش مقاومت بدن نقش دارد.
2- در اعمال سلولی نقش دارد.
امگا- 3 با تنظیم مقدار سیتوكین ها3 و ایكوزانوئیدها4 در بدن، فعالیت های شیمیایی را كنترل می كند. سیتوكین ها از مهم ترین عوامل تنظیم دستگاه ایمنی بدن هستند. گروهی از این تركیبات فعال كننده و گروهی غیرفعال كننده سیستم ایمنی بدن می باشند. این دو گروه در كنار هم و با هم كار می كنند و هنگامی كه تنظیم آنها به هم بخورد، فرد دچار بیماری می شود. به عبارتی هم كاهش و هم افزایش غیرطبیعی در پاسخ ایمنی بدن، باعث ایجاد بیماری خواهد شد.
اگر فرد به عفونت دچار شود ، پیشرفت عفونت در بدن، سبب افزایش فعالیت سیستم ایمنی می شود. افزایش مزمن وغیرطبیعی فعالیت سیستم ایمنی نیز می تواند موجب ایجاد بیماری خودایمنی مثل آرتریت روماتوئید5 در فرد شود. كم بودن فعالیت سیستم ایمنی هم باعث ابتلاء فرد به انواع بیماری ها و عفونت ها خواهد شد.



اسید چرب امگا-3 می تواند این اختلالات سیستم ایمنی را از بین ببرد. در این زمینه تحقیقات علمی بی شماری صورت گرفته است. به طور مثال خانم دكتر میرانی درتحقیقات و بررسی های خود در دانشگاه بوستون آمریكا نشان می دهد كه امگا- 3 می تواند ترشح بیش از حد سیتوكین ها را كاهش داده و تحت كنترل درآورد. بالا بودن سطح سیتوكین ها در خون، ارتباط غیرمستقیم با بروز آرترواسكلروزیس، بیماری های خودایمنی، التهابات مزمن و سرطان ها دارد.
از اعمال مهم دیگر امگا-3، رقیق كردن خون و تسهیل حركت مواد در جدار رگ های خونی است. در نتیجه می تواند اختلالات مربوط به غلظت بالای خونی را كه به دنبال بیماری های قلبی- عروقی و یا تنفسی ایجاد می شود كاهش دهد و مانع از ترومبوز( ایجاد لخته خونی داخل رگ ) شود. همچنین این خاصیت مهم امگا-3 مانع از ایجاد آمبولی ( لخته خونی ) و بدنبال آن سكته های قلبی می شود.
خاصیت دیگر این معجزه الهی، كاهش اختلالات متابولیسم كلسترول در بدن و تنظیم مقدار آن در بدن می باشد، یعنی مقدار HDL ( كلسترول خوب ) وLDL ( كلسترول بد ) را در بدن تنظیم می كند.
همچنین بررسی های انجام شده بر روی گروهی از بیماران سرطانی نشان داده كه مصرف اسید چرب امگا- 3 اثر مثبتی بر روی بهبود بیماری و جلوگیری از روند پیشرفت آن داشته است.

پی نوشت :
1-Eicosapentaenoic acid ( ایكوزاپنتانوئیك اسید) : اسید چرب امگا-3 با 20 اتم كربن و 5 پیوند دوگانه
2-Docosahexaenoic acid ( دوكوزاهگزانوئیك اسید) : یكی از اسیدهای چرب امگا-3 با 22 اتم كربن و 6 پیوند دوگانه
3-Cytokines( سیتوكین ها ) : پروتئین شبه هورمونی كه توسط گلبول های سفید خونی تولید شده و به عنوان پیغامبر بین سلولی عمل می كند. این شبه هورمون فعالیت و رشد سلول های ایمنی را تحریك كرده و یا از فعالیت و رشد آنها جلوگیری می كند.
4-Ecosanoids ( ایكوزانوئیدها ) : تركیبات شبه هورمونی كه در تنظیم فشارخون، ضربان قلب، انعقاد خون، تجزیه چربی های بدن، پاسخ های ایمنی و سیستم اعصاب مركزی دخالت دارند. اسیدهای چرب غیراشباع پیش ساز ایكوزانوئیدها می باشند.
5-Rheumatoid Arthritis( آرتریت روماتوئید ) : بیماری كه با خشكی، التهاب و در نهایت كج شدن استخوان های مفاصل همراه است.

امگا 3 و پروستاگلاندینها:

امگا 3 در بدن به پروستاگلاندینهای PG1 وPG3 و یك محصول جانبی دیگر بنام EICOSANOIDS تبدیل (متابولیزه) میگردد. پروستاگلاندینها در تنظیم فشار خون، انعقاد خون، نقل و انتقالات عصبی- پاسخهای آلرژیك و التهابی- عملكرد كلیه ها، معده و روده-رشد و ترمیم بافتها-تولید انرژی-تنظیم هورمونهای جنسی و سنتز دیگر هورمونها نقش دارد.پروستاگلاندینهای PG1 و PG3 خاصیت ضد التهابی-ضد انعقاد خون و پروستاگلاندینهای PG2 خاصیت التهابی داشته و لخته شدن خون را تسهیل میكنند و توسط چربیهای اشباع شده و امگا6 تولید میگردند.

نتایج یک تحقیق جدید در رابطه با اثر امگا3

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز به نقل از رويترز، محققان هلندي در يك تحقيق رژيم غذايي و عملكرد ادراكي ‪ ۲۱۰‬مرد ‪ ۷۰‬تا ‪ ۸۹‬ساله را كه بيماري آلزايمر نداشتند، مورد بررسي قرار دادند. اين مردان يك بار در سال ‪ ۱۹۹۰‬و بار ديگر ‪ ۱۹۹۵‬ارزيابي شدند.محققان دريافتند مصرف روزانه تقريبا ‪ ۴۰۰‬ميلي گرم اسيد چرب اومگا ‪۳‬ ( معادل مصرف شش وعده ماهي كم چرب در هفته و يا يك ماهي پرچرب در هفته) فرد را در مقابل زوال قواي ادراكي محافظت مي*كند.در تحقيق ديگري محققان آمريكايي اقدام به بررسي رابطه مصرف امگا ‪ ۳‬و زوال قواي ادراكي در ‪ ۲‬هزار و ‪ ۲۵۱‬مرد سفيد پوست ‪ ۵۰‬تا ‪ ۶۵‬ساله كردند.اين افراد ابتدا در سالهاي ‪ ۱۹۸۷ - ۸۹‬و سپس ‪ ۳‬و ‪ ۹‬سال بعد ارزيابي شدند.در اين تحقيق هيچ رابطه*اي بين ميزان اوليه اسيد چرب امگا ‪ ۳‬در مردان و زوال ادراكي ديده نشد. اما در بررسي انواع خاص زوال قواي ادراكي مشخص شد مصرف ميزان زياد اسيد چرب امگا ‪ ۳‬در جلوگيري از از دست دادن سلاست و رواني كلامي كمك مي*كند.اين ارتباط در مرداني كه فشار خون بالا و ديسليپيدما (اختلال ميزان چربي در خون) داشتند نيرومند و در مردان مبتلا به افسردگي شديد مشهود نبود.نتايج اين تحقيقات در مجله تغذيه باليني به چاپ رسيده است. با اين وجود براي كشف تاثير خوردن ماهي، روغن ماهي و يا هر دو آنها در مردان مسني كه در معرض خطر ابتلا به زوال قواي ادراكي و بيماري آلزايمر قرار دارند بايد تحقيقات باليني بيشتري انجام شود