پودرها در بدنسازی و همچنین عوارض جانبی ناشی از مصرف اشتباه آنها

امروزه بدنسازی و پرورش اندام به یکی از پرطرفدارترین رشته های ورزشی بین جوانان تبدیل شده است و اکثر جوانانی که در این رشته فعالیت می کنند آرزو دارند اندامی زیبا و پرحجم داشته باشند. متاسفانه در بسیاری موارد برای این که در زمان کوتاه و با زحمت کم به اندام مورد علاقه خود برسند حاضرند هر کاری انجام دهند حتی اگر مصرف کیلویی دارو باشد. مشکل از جایی آغاز می شود که برای ساختن بدن علاوه بر ورزش ، افراد به دارو متوسل می شوند و آن را جزئی از فرآیند عادی بدنسازی می دانند.
● پودرها و مکمل های عضله ساز ی
کراتین معروف ترین و محبوب ترین پودر در رشته بدنسازی است و تقریبا کمتر ورزشکاری است که آن را مصرف نکند. کراتین در غذاهای طبیعی روزانه از جمله گوشت قرمز و ماهی نیز موجود است. پودر کراتین موجود در بازار در حقیقت پودر غنی شده از پروتئین است که هر۲۰ گرم آن معادل ۴ کیلو و ۶۰۰ گرم گوشت است.
کراتین مکملی است که نسبت به دیگر مکمل های غذایی در بین ورزشکاران بیشتر رایج بوده که در صورت مصرف صحیح ، این ماده برای بدن ورزشکار موثر است، اما چیزی که واضح است، این که بعد از پایان یک دوره مصرف کراتین، مقداری از حجم عضلانی ساخته شده در بدن خود به خود از بین می رود.
مصرف این ماده یک دوره بارگیری دارد که در این زمان به مدت ۵ روز، ۲۰ گرم در هر روز مصرف می شود و بعد از ۵ روز اول، مصرف به ۲ وعده ۵ گرمی در روز می رسد که نتیجه اش در هفته اول افزایش وزن ۳ تا ۵ کیلوگرم است.
ورزشکاران باید هنگام استفاده از این ماده، آب فراوانی را مصرف نمایند و میزان مصرف آب خود را روزانه از حد متوسط بیشتر نمایند، زیرا ممکن است به دلیل امتناع از این کار مشکلاتی برای سلامتی خود ایجاد کنند.
متاسفانه به دلیل نبود پزشک ورزشی در باشگاه ها و تیم ها، بسیاری از ورزشکاران به دلیل عدم آگاهی از این ماده استفاده بیش از حد می کنند. اگر این ماده به مقدار زیاد مصرف شود، عوارض کلیوی و گوارشی به دنبال خواهد داشت.

● آمپول محبوب
استروئیدهای آنابولیک گرچه در افزایش توان ورزشکاران موثرند اما به علت ایجاد اثرات مخرب می توانند تهدیدی برای سلامت ورزشکار محسوب شوند. از آنجا که استروئیدهای آنابولیک بر روی بسیاری از دستگاه های بدن اثر می گذارند، اثرات مخرب آنها نیز متعدد خواهند بود. به طور کلی اثرات جانبی ناشی از تجویز این مواد به صورت خوراکی، بیش از تجویز تزریقی است. استروئیدهای آنابولیک پرطرفدارترین ترکیبات نیروزا هستند که در باشگاه های بدنسازی استفاده می شوند. از دیدگاه پزشکی این افراد از همان اول، بدترین را برمی گزینند.
در این دسته دارویی ناندرولون آشناترین نام برای بدنسازان است، چرا که هم اثرات عضله سازی دارد و هم اثرات نیروبخشی! ترکیبات ناندرولون را به شکل موضعی در عضلات تزریق می کنند و معمولا به شکل هفته ای یک بار در افراد آماتور و هفته ای چند بار در حرفه ای ها تزریق می شود.

● اکس و بدنسازی
دیده شده در ورزشکاران تازه وارد که نمی توانند زیر فشار بیش از حد و غیر اصولی تمرینات دوام بیاورند مربیان توصیه به استفاده از موادی می کنند که انرژی آنها را هنگام تمرین چند برابر می کند. در این بین این ترکیبات آمفتامین ها، مت آمفتامین ها، افدرین، پسودو افدرین، کوکائین و پروپانولامین از شایع ترین نمونه ها هستند که با بدترین ناخالصی ها در محیطی کاملا غیربهداشتی تهیه می شوند. این ترکیبات در واقع مشابه یا خود ترکیباتی هستند که در اکستاسی هم مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیبات عوارض بسیار خطرناکی بر روی بدن دارند.

● مربیان نابلد
آمارها گویای آن است که بیش از ۶۰ درصد از مربیان پرورش اندام از نظر سواد ورزشی و علم روز دنیا، اطلاعات خاصی ندارند که این امر باعث شده در باشگاه ها افراد به سبک های قدیمی تمرین کرده و به راحتی نیز از مکمل های غذایی و داروها استفاده کنند. متاسفانه در ایران برخلاف دیگر کشورهای پیشرفته عموما دکتر متخصص یا مربی تحصیل کرده و صاحب نظر وجود ندارد و در اکثر موارد دوره های تجویز شده یا توسط هم باشگاهی ها صورت می گیرد یا توسط فروشندگان مکمل ها!
نکته: مشکل اصلی در مصرف مکمل های غذایی عدم نیاز بسیاری از ورزشکاران به این مکمل هاست که ممکن است در برخی موارد ضرر داشته و عملکرد ورزشی را نیز کاهش دهد
داروی نامناسب از مهم ترین مواردی است که متاسفانه در ایران چندان به آن اهمیت داده نمی شود. مصرف میزان نامناسب دارو یا مکمل از مهم ترین دلایل عدم تناسب بدن ورزشکار و از آن مهمتر اصلی ترین دلیل عوارض بسیار شدید است.برای مصرف هر دارویی بسته به انتظار از آن دارو یک میزان علمی وجود دارد که با توجه به بدن، سن، وزن، قد و فاکتورهای دیگر(نظیر حجم توده عضلانی یا میزان بافت چربی) مشخص می شود. میزان مصرف بیش از حد مجاز اصلی ترین عامل مرگ و میر بدنسازان و پاورلیفتینگ کاران حرفه ای در سال های اخیر بوده است.

● نیاز به مکمل
بدن به صورت طبیعی با مصرف غذاهای عادی معمولا نیاز به مکمل های غذایی ندارد. فقط نکته قابل توجه این است که درصدی از ورزشکاران به علت انتخاب غذایی نمی توانند میزان لازم مواد غذایی را از غذاهای مختلف کسب کنند. چنانچه رژیم غذایی ورزشکار متعادل باشد همزمان با افزایش نیاز انرژی ورزشکاران، انواع مختلف غذا به همان نسبت باید افزایش یابد و اکثر نیازهای ورزشکاران تامین می شود. ممکن است که انتخاب نوع غذا توسط ورزشکار مناسب نباشد، بنابراین بهترین نوع دستکاری غذایی، مصرف مکمل غذایی نیست بلکه انتخاب مناسب غذاهاست تا به کمک آنها عملکرد ورزشی بهتری داشته باشیم. در ۵ سال اخیر مصرف مکمل ها در ایران و جهان افزایش یافته است. در شرایط طبیعی و معمول اکثر ورزشکاران مکمل های غذایی مانند ویتامین ها و پروتئین مصرف می کنند. آمارها نشان می دهد به طور متوسط ۵۹ درصد ورزشکاران برجسته و ۴۱ درصد ورزشکاران عادی از مکمل های رژیمی ورزشی استفاده می کنند.در رشته پرورش اندام حدود ۸۵ درصد افرادی که فعالیت می کنند از مواد مکمل استفاده می کنند.
به طور عمده ورزشکاران از مکمل های حاوی ویتامین c، آهن، ویتامین های گروه b، ویتامین های e، a و کلسیم بیش از سایر مکمل ها مصرف می کنند.
مشکل اصلی در مصرف مکمل های غذایی، عدم نیاز بسیاری از ورزشکاران به این مکمل هاست که ممکن است در برخی موارد ضرر داشته و عملکرد ورزشی را نیز کاهش دهد. همچنین مشکل دیگر، خطر وجود مواد دوپینگی در مکمل های غذایی است، بنابراین فقط برای ورزشکاران بسیار خاص که متخصصین پزشکی ورزشی و متخصصان تغذیه تجویز می کنند، توصیه می شود.

● مکمل های غیر مجاز
به طور کلی بیش از ۹۰۰ نوع مکمل در جهان تولید می شود که دوسوم آنها تأثیرات چندان زیادی در ورزشکاران ندارد. در مطالعه ای که از سوی یک گروه مستقل از شرکت های داروسازی در سراسر جهان انجام شد تعداد بسیار زیادی از مکمل های رایج مورد آزمایش قرار گرفت و پس از انجام آزمایش ها مشخص شده، یک چهارم این مکمل ها مشکلات عمده ای دارند. در برخی از این مکمل ها محتویاتی که روی برچسب نوشته شده بود با محتویات درون مکمل همخوانی نداشت. در برخی از آنها محتویاتی وجود داشت که میزان آنها بیشتر از حد مجاز بوده است. در برخی هم به جای ترکیبات طبیعی که روی مکمل نوشته شده بود، داروی همان ترکیب وجود داشت.
البته این مطالعه در مورد مکمل های مجاز صورت گرفته بود. درخصوص مکمل های تقلبی وضعیت به مراتب بدتر است.
مطالعه کشوری در سال ۸۶ نشان داد بیش از ۴۰ درصد از داروهای قاچاق مربوط به فرآورده های مکمل های غذایی است. برآوردها نشان می دهد در حال حاضر نیز بیش از ۷۰ درصد مکمل های غذایی که در بازار داخلی عرضه می شود از مبادی غیرقانونی به صورت قاچاق وارد کشور می شود ضمن این که ۵۰ درصد مکمل های قاچاق نیز تقلبی است متاسفانه در برخی مراکز مانند باشگاه ها و سوپرمارکت ها شاهد فروش مکمل های غذایی بدون مجوز هستیم. استفاده از این ترکیبات عوارض مختلفی همچون خونریزی کبد، پارگی تاندون ها، ریزش موی سر، ایجاد آکنه و بروز فشار خون را به دنبال دارد.
بد نیست بدانید بنابر اعلام محمد حسین برخوردار، رئیس مجمع عالی واردات، گردش مالی دارو و مکمل تقلبی و قاچاق در کشور سالانه ۳۰۰ میلیارد تومان است و باید در این خصوص برنامه ریزی جدی صورت پذیرد.