آنچه در مورد استروئیدها تست آنزیمهای کبدی، سلامت و کار کرد کبد باید بدانید

سوالی که معمولا پیش میاید اینست که آیا بعد از مصرف چند دوره استروئیدهای خوراکی مثل اکسی متولون و دیانابول و همینطور مصرف استروئیدهای تزریقی آیا کبد سالم هست و اینکه بالا رفتن آنزیمهای کبدی از جمله آلانین آمینو ترانسفراز (alt) یا همون (sgpt) ویا اسپارتیت آمینو ترانسفراز (ast) یا همون (sgot) میتواند نشاند دهنده آسیب جدی کبدی باشد یا نه؟ گرچه جهت ارزیابی سلامت سلولهای کبدی از آزمایش این آنزیمها استفاده میشود اما افزایش این آنزیمها میتواند دلیل دیگری هم داشته باشد که به آنها نیز خواهیم پرداخت و نهایاتان متوجه خواهید شد که ارزیابی سلامت کبدی بعد از دوره استرویدیدی توسط چه تستی به بهترین نحو مشخس میشود. در مورد بالا بودن آنزیم های کبدی باید به این نکته اشاره کرد که عواملی مانند مصرف الکل، هپاتیت ب ، س، چاقی کبدی یا کبد چرب، بیماری ویلسون کمبود آنتی تریپسین یا بیماریهای ایمنی نیز میتواند موجب بالا رفتن این آنزیمها شود پس بالا بودن این آنزیمها صرفا به معنی ضرر حاصله از مصرف استروئید نیست و بهتره شخص قبل از استفاده از هر چیزی تستهای مورد نظر را داده و از سلامت کبدی خود اطمینان حاصل کند. کبد به عنوان یکی از عضوهای بسیار فعال بدن دربسیاری از فرایندها ی متابولیسمی کربوهیدراتها، پروتئین و چربی نقش ایفا میکند. مثلا گلوکز را به صورت گلیکوژن در خود ذخیره میکند و در صورت نیاز دوباره به گلوکز تبدیل میکند یا میتواند از منابع غیر کربوهیدراتی مثل پروتئینها و آمینو اسیدها گلوکز بسازد کبد بسیاری از آمینو اسیدهای مورد نیاز بدان را ساخته و به داخل پلاسمای خون تزریق میکند اسیدهای چرب را به صورت تریگلیسرید با کلسترول و فسفولیپید پک کرده و لیپوپروتئین حاصله جهت مصرف انرزی یا ذخیره در سلولهای چربی آزاد میکند. اکثر تولید کلسترول، ldl, hdl خون در کبد رخ میدهد. کبد همچنین تصفیه خونی را انجام داده به کمک طحال از انباشتهه شدن گلوبولهای قرمز بیش از حد جلوگیری میکند. پس سلامت کبدی برای بدن بسیار مهم بوده و باید قبل از مصرف استروئیدها و همچنین در پاکسازی مد نظر باشد. آزمایش آنزیمهای کبدی جهت نشان دادن سلامت سلولهای کبدی هست تا نشان دادن کار کرد آن و این تستها الزاما مختص سلامت کار کردی کبد نیست. مثلا تغیر در پروتئین انعقادی خون میتواند با کاهش عملکردی کبد همراه باشد اما نشان از بیماری کبد نمیتواند باشد. از آنجائیکه ارزیابی سلمت کبدی توسط این تستها راحت تر انجام میشود این تستا را معمولا برای سلامت کبد تجویز میکنند اما خواهیم دید که این تستها مختص نشان دهنده مشکل کبدی نیستند و باید عوامل دیگر هم در نظر گرفته شوند.
Sgpt آنزیمی هستکه در سلولهای کبدی وجود دارد و بهش گلوتامات پیروات ترانس امیناز سرم گفته میشود. این آنزیم علاوه بر کبد به میزان کمتر درداخل سلولهای ماهیچه قلبی، اسکلتی، کلیه ها، مغز، لوزولمده، ششها، گلوبولهای سفید و قرمز خون نیز وجود دارد و میزان آن میتواند در اثر حمله قلبی، آسیب عضلانی، بیماری دستگاه عصبی و غیره بالا رود. پس گر چه این تست مختص کبد نمیباشد اما بالا بودن آن در خون شاید نشان از آسیب سلولهای کبدی و نشت این آنزیم از این سلولها بداخل خون کند. پس باید هنگام برسی نتیجه تست تمامی عوامل دخیل درنظر گرفته شوند تا بتوان درست نتیجه گیری کرد.
Sgot این نیز آنزیم دیگری هست که در سلولهای کبدی به مانند آنزیم قبلی موجود است اما این آنزیم نیز علاوه بر کبد در تمامی اعضای اشاره شده بالایی نیز وجود دارد و افزایش ناچیز این آنزیم را نتوان منحصرا دال بر آسیب سلولهای کبدی دانست. گرچه در اکثر بیماریهای کبدی میزان این آنزیم نیز افزایش پیدا کرده اما به نسبت به sgpt کمتر خواهد بود.
هر دوی این آنزیمها در سرم سطح پایینی داشته معمولا بین ۳۰ تا ۴۰ ای یو در لیتر هستند. البته رنج نرمال بنا به آزمایشگاهی که تست را انجام میدهد ممکنه فرق کنه. همانطوریکه اشاره شد باید در نظر دشت که عوامل مختلفی که در زیر ذکر خواهد شد در میزان این دو آنزیم که بصورت متداول به عنوان رفرنس وضیت کبد بکار میروند را باید در نظر داشت.
زمان روز در تغییر این دو آنزیم بطوریکه معمولا در بعد از ظهر بالاتر بوده و شب در پایینترین حد میباشند. میتوان ۱۰ تا ۳۰ در صد از روزی به روز دیگر میزان این آنزیمها متفاوت باشند.هر چه میزان عضلات بدن بیشتر باشد و وزن بالا باشد میزان مستقیمی بین این فاکتور و میزان این دو آنزیم وجود دارند و میتوان انتظار داشت که این آنزیمها در افراد درشت جثه ۴۰ تا ۴۵ در صد بالاتر باشند. ورزش از دیگر عوامل موثر در میزان این آنزیمها در خون هست و در ورزشهای سنگین مانند وزنه زدن میتوان تا ۳ برابر انتظار بالا بودن این آنزیمها را داشت. در صورت کم خونی شخص میتواند موجب بالا بودن این دو آنزیم باشد. صدمات عضلانی میتواند سطح این دو آنزیم در خون را از متوسط و بیشتر بالا ببرد که این مربوط به افزایش همزمان آنزیم کراتین کیناز نیز میباشد. آزمایشات دیگر کبدی مربوط به سطوح آنزیمهای آلفا گلوتامیل ترانس پپتیدااز (ggt) ، لاکتیک دهیدروژناز (ldh)، آلبومین و بیلیروبین میباشند.
Ggt جوز آنزیمهایی هست که تنها در کبد، لوزولمده و کلیه یافت میشود. گرچه این آنزیم در اثر مواردی مانند مصرف الکل، گرفتگی کبدی یا زردی بالا میرود والی بهترین شاخص جهت اطمینان از سلامتی کار کرد کبد هست چون با حتا کوچیکرتین ناراحتی کبدی سطحش به سرعت بالا میرود.
آلکالین فسفاتاز (alp) آنزیم دیگری هست که در مجرای کبدی و در صورت گرفتگی مجاری کبدی سطحه این آنزیم بالا میرود. ارتباط مستقیمی در بالا بودن این آنزیم و ggt در ناراحتی های کبدی وجود دارد اما در مقایسه با ggt, alp شاخص بهتری از افزایش گرفتگی و ناراحتی های عملکردی کبدی میباشد.
Ldh گرچه به عنوان شاخص ناراحتی کبدی و آسیب سلولهای کبدی بکار میرود اما بالا بودنش نشان خونی از کم خونی، خبر خطر سکته قلبی و گرفتگی ششها میباشد. آلبومین پروتئینی هست که اختصصا توسط کبد ساخته میشود و قسمت اصلی پروتئین تولیدی توسط کبد هست.
بالا بودن آنزیم آسپارتات آمینو ترانسفراز میتواند در اثر ایجاد آسیب در بافتهای دیگر، به جز کبد، نیز باشد. و دلیل اصلی افزایش آن مثلا میتواند آسیب سلولهای عضلات اسکلتی باشد. اگر سلولهای عضلات اسکلتی در اثر تمرین شدید موجب افزایش این آنزیم شده باشند، سطح آنزیم کراتین کیناز نیز باید در حد بیشتری افزایش یافته باشد.
آنزیم کراتین کیناز آنزیمی هست که موجب تبدیل کراتین به فسفو کراتین میشه و در عضلات انرژی آزاد میکند. و به عنوان شاخصی در پیش بینی یا تشخیص سکته قلبی یا آسیب بافتهای عضلانی و یا آسیب کلیوی بکار میرود. پس در تمرینات با وزنه سطح این آنزیم در ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تمرین به حد اکثر خود رسیده و حتا تا ۳ الی ۷ روز بعد هم ممکن هست بالا باشد.
اثرات مضر استروئیدها بروی کبد در اصل به دلیل مصرف استرویدهایی هست که در کربن ۱۷ آلفا االکیله شده اند (اکثر خوراکی ها) و نهایتا موجب گرفته شدن مجری کبدی یا تورم و آب آوردن کبد یا حتا سرطان کبدی میشوند. البته ارتباط بالا بودن دو آنزیم های ترانسفرازی کبدی که بطور روتین آزمایش میشوند، گمراه کنندهه بوده و شاید به این لحاظ جامعه پزشکی به اشتباه اکثر موارد بالا بودن آنزیمها را مربوط به آسیب کبدی دانسته و آسیب عضلانی را در تفسیر نتایج آزمایشگاهی منظور نمیکنند. هر دوی سطوح sgpt و sgot میتواند توسط تمرینات با وزنه شدید افزایش پیدا کنند که این ربطی به آسیب کبدی ندارد. هنگام برسی آنزیمهای کبدی در بدنسازها باید به این نکته دقت کرد که همزمان با در نظر گرفتن بالا بودن دو آنزیمی که در بالا ذکر شد باید سطوح آنزیمهای ggt و ck یا همون کراتین کیناز نیز سنجیده شوند تا بتوان تشخیص داد که آیا بالا بودن دو آنزیم های ترانسفراز در اثر آسیب کبدی هست یا تمرین وزنه و آسیب عضلانی؟
در تحقیقی ۵ گروه ۱. بدنسازانی که استروئید مصرف میکردند، ۲. بدنسازانی که استروئید مصرف نمیکردند ۳. دانشجویانی که ورزش میکردند و ۴. دانشجویانی که ورزش نمیکردند و ۵. بیماران مبتلا به هپاتیت کبدی با هم مقایسه شدند. Ast, alt, ck و gg t خون ارزیابی شدند. در هر دو گروه بدنسازان سطوح ck, ast, al بالا بود اما ggt در سطح نرمال بود. کراتین کیناز در تمامی گروهای که ورزش کردند بالا بود. در مقایسه بیمارانی که مبتلا به ناراحتی کبدی بودند دارای سطح بالایی در مورد تمامی آنزیمها و همچنین ggt بودند و تنها افرادی که سطح ggt بالایی داشتند گروه مبتلا به بیماری کبدی بودند.
در نهایت تست کبدی و شاخصهایی که باید برسی شوند تا نتیجه گیری صحیح از وضیت کبدی گرفته شود اشاره شد و امیدوارم که اشخاصی که به دنبال برسی علمی و صحیح پاکسازی کبدی و تفسیر نتایج آزمایشات هستند متوجه شده باشند که چه آنزیمهایی باید تست شده و نتایج چگونه باید تفسیر شوند.